Takograf nedir ve niçin kullanılmaktadır?
Sürücüler de çalışandır, şirketlerde İK birimleri sürücüler ile sadece işe alırken ve iş akdini fesh ederken ilgileniyorlar. Onların da mesailerinin kontrol edilmesi gerekiyor. Sürücüler sabah akşam, ofis girişindeki mesai kontrol saatine kartını okutamazlar. O zaman onların mesai kontrol saatini aracına takmak lazımdır. İşte, takograf sürücüye özel mesai kontrol saati olarak düşünülebilir. Önceleri CD şeklinde yuvarlak kağıtlara yazan analog takograflar vardı, artık kullanılmıyorlar ve yeni nesil dijital takograflar ile değiştirildiler. Bundan sonra, takograf dediğimizde dijital takograf anlaşılsın. Bu takografların güvenliği yüksektir, kartla kullanılır, kartları özeldir. Takogfraf, hem kendi hafızasına ve hem de takılı olan karta, sürücünün tüm faaliyetlerini kaydeder, hem de aracın hızı, km’si, meydana gelen arızalarla, hatalı kullanımları da kaydeder. Bir bilgisayar gibi çalışır, üzerinde ekranı , klavyesi, yazıcısı, bilgi almak için soketleri, içinde hafızası ve işlemcisi vardır. Bilgiler, ya yazıcıdan yazdırılır veya özel veri kopyalama cihazları ile kopyalanarak bilgisayarda analiz edilebilir.
Böylece sürücünün yeteri kadar dinlenmesi sağlanır, sonuçta kazalar önlenir, tüm sürücülerin eşit sürelerde çalışması sağlanır, firmalar arasında rekabet şartları eşitlenir, sürücülerin hakları korunmuş olur. Ama işin garibi, bu uygulama sürücülerin haklarını korumak için konmuş olmasına rağmen, en çok karşı çıkanlarda sürücüler.
Hangi araçlar takograf takmak zorundadır? Hangi takogaflar kullanılmalıdır?
Uluslararası ve şehirler arası çalışan, azami yüklü ağırlığı 3,5 tondan fazla olan yük araçları ile , sürücü dahil 9 kişiden fazla olan yolcu taşımaya mahsus araçlar takograf takmak zorundadır. Ancak, önümüzdeki yıllarda AB ile uyum ve AETR sözleşmesi kapsamında, bu kapsam genişleyebilir. Mesela, servis minibüsleri, şehir içinde 100 km den daha uzağa giden kamyonetler takograf takmak zorunda kalabilirler. 2026 veya 2028 yılından sonra uluslararası nakliyatta çalışan 2,8 ton üstü yük araçlar da takograf takmak zorunda kalabilirler.
Hangi tip takograf takılması gerektiği konusuna gelince, AETR sözleşmesine göre hem analog ve hem de dijital takograf kullanılabilir. Ancak, bizim hükümetimiz, 1996 model araçlardan başlayarak, tüm analog takografların Ekim 2021 tarihine kadar dijital takograf ile değiştirilmesini zorunlu kıldı. Dolayısı ile takograf takması gereken tüm araçlarda, dijital takograf takılması zorunludur.
Türkiye’de takograf uygulamasını başarılı buluyor musunuz?
Üzgünüm, başarılı diyemeyeceğim. Başarı için bazı şartların gerçekleşmesi gerekiyor. İlk şart; Takograf teknolojisi ile uyumlu bir sürücü çalışma mevzuatı. Uluslararası nakliyatta çalışanalar için sorun yok, AETR sözleşmesi geçerli. Takograf AETR sözleşmesi kurallarına göre çalışıyor. Yurtiçi nakliyatta çalışan sürücüler için iş kanunu ve ilgili ekleri geçerli. İş kanunu ve ilgili ekteki sürücü çalışma kuralları takograf ile uyumlu değil. Uluslararası nakliyatta çalışan sürücü, 6 gün çalıştıktan sonra 45 saat dinlenme yaparken, yurtiçinde çalışan 24 saat dinleniyor. 4,5 saat sürüşten sonra 45 dk. mola verilmesi gerekiyor. Ama uluslararası çalışıyorsanız bu molayı 15 dk+ 30 dk kullanırken, yurtiçi çalışan sürücü; 3 x 15 dakika şeklinde kullanabiliyor. Yurtiçinde çalışan bu şekilde çalışırsa, takograf ihlal olarak değerlendiriyor. Sürücü hangisine uyacak?
İkinci şart; takograf ayar ve muayenelerinin doğru yapılmasıdır. Bu konuda da yeterli olduğumuzu söylemek zor. Takograf muayenelerinin büyük bölümü usul ve esas yönünden geçerli değildir. Bunun düzeltilmesi lazımdır.
Üçüncü şart ise; Etkili ve sürekli denetimdir. Yolkenarı denetimlerinde, sürücünün son 28 gününün faaliyetlerinin incelenmesi gerekmektedir. Arıca, öncelikle manipülasyon varmı bakılması lazımdır. Bu, eğitimli , uzman personel ve gerekli donanım ve yazılımın mevcut olması ile mümkündür. Kısaca, denetim yapan ekiplerin elinde veri indirme cihazları ile, manipülasyonları bulmada yardım olacak, sürücülerin yaptığı ihlalleri analiz edecek yazılım olması gerekir. Halen trafik denetim ekiplerimizin elinde bu cihazlar ve yazılım yoktur. Dolayısı ile , çıktı alarak denetim yapabilmektedirler. Bu yöntemde ancak birkaç günlük faaliyete bakabilmektedirler.
Denetlemeyi zorlaştıran diğer bir konu ise; AETR sözleşmesi ve takograf teknolojisi ile uyumlu bir ceza kataloğunun olmayışıdır . AETR sözleşmesine göre, ihlaller; küçük ihlal,ciddi ihlal, çok ciddi ihlal ve en ciddi ihlal şeklinde sınıflandırılmakta, ve buna göre yaptırım miktarı belirlenmektedir. Ayrıca, hangi ihlalerde sadece firmaya veya sürücüye veya her ikisine yaptırım uygulanacağı da belirlenmesi gerekmektedir. Bir örnek vermek gerekirse; Günlük dinlenmeye 1 saat geç başlamak ;küçük ihlal, 2 saat geç başlamak, ciddi ihlal, 4 saat geç başlamak çok ciddi ihlal, 8 saat geç başlamak ise en ciddi ihlaldir. Ceza miktarıda buna göre artar. Bizde ise, hepsine aynı miktarda ceza uygulanmaktadır. Bu adaletsizliktir. Mevzuatta değişikliklerin acilen yapılması gerekmektedir.
AETR sözleşmesindeki kurallara, hangi ülkelere seferlerde uymak lazımdır?
AETR sözleşmesine halan 52 ülke taraftır. Tüm AB ülkeleri ve orta asya Türk devletleri, Rusya, Ukrayna gibi ülkeler taraftır. Sefer yaptığınız ülke neresi olursa olsun, ister Afrika, isterse Irak, Suudi Arabistan olsun, sürücü AETR kurallarına uymak zorundadır. Bu ülkelere yaptığı seferden sonra sürücü bir AETR ülkesine gittiğinde, bu ülkelerde yaptığı ihlaller son 28 gün içindeyse cezalandırılır. Uluslararası nakliyatta çalışan tüm Türkiye Cumhuriyeti tescilli araçlar dijital takogaf takmak zorundadır.
Firmalar, takograf seçerken nelere dikkat etmeliler?
Bizim firmalar, önce fiyata bakıyorlar. Fiyat önemli ama tek kriter olmamalı, sonra daha pahalıya patlayabilir. Seçilen takografın kullanımı kolay olmalı veya şirket sürücülerinin daha önce kullandığı, alışkın olduğu bir ürün olmalıdır. Takograflar aynı mevzuata göre üretilmektedir, ancak menü dizilişlerinde farklılıklar vardır, bazı üreticiler mevzuatta olmamasına rağmen, kullanım kolaylığı için bazı ek özellikler de koyabilmektedir. Takograf, çok sık arıza yapmamalı, yaygın servis ağı olmalıdır. Tabii, aracın tescil tarihine göre uygun sürüm takograf takılmalıdır. Biz 1 nci nesil dijital takograf kullanıyoruz ve birinci nesil takografların 3 farklı sürümü var. Aracın tescil tarihine göre takılması gereken sürüm farklı olabiliyor. Örnek; 1 Ekim 2012 tarihinden sonra tescil edilen tüm araçlarda üçüncü sürüm dijital takograf olmalıdır.
Türk firmaları AB ülkelerinde en çok hangi ihlaller için ceza alıyor?
En çok , sürüş ve dinlenme sürelerine uymamak, haftalık dinlenmeleri yapmamak veya uygun yapmamak gibi konulardan yaptırım uygulanıyor. Bunun dışında, şirket kaydı yapmamak, verileri zamanında indirmemek gibi basit konulardan da ciddi cezalar yazılabilir. Şirket kaydı yapmayan, son iki yıldır takograf ve sürücü kartı verisini indirmeyen bir firmaya 20.000 EUR kadar ceza yazıldığını biliyorum. Sürücü kartı verilerinin en geç 28 günde bir, takograf verilerinin en geç 90 günde bir indirilmesi ve en az 12 ay saklanması gerekir. Bir diğer ağır ceza konusu ise; yapılan manipülasyonlardır. Bu konuya fazla girmek istemiyorum, zaten bunu yapanlar bilinçli yapıyor diye düşünüyorum.
Firmalar takograf ve sürücü kartı verilerinin indirilmesi ve saklanmasında nelere dikkat etmeliler?
En öncelikli iş; yeni araç alındığında, şirket kartını takarak , şirket kaydını yapmaktır. Daha sonra verileri indirebilmeniz de buna bağlıdır. Mutlaka veriler zamanında indirilmelidir. Bu süreler azami sürelerdir, daha sık, isterlerse her saat indirebilirler. Verileri, USB veya el bilgisayarı şeklindeki veri indirme cihazları, hatta cep telefonu ve tablet ile veya bluetooth özellikli veri indirme cihazları ile de indirebilirler. Takograf ve sürücü kartı verilerini araç takip sistemleri ile uzaktan da indirebilirler. Tabi sürücü kartının verisinin indirilebilmesi için, kartın takograf takılı olması gerekir.
Araç takip sistemlerinin, takograf verilerini indirebilmesi için, takograf ile iletişim kurabilmesi lazımdır. Kısaca ek modüle gereklidir. Ayrıca AB’de kullanılmaya başlayan 2 nci nesil dijital takograf ile de uyumlu olması iyi olur. Çünkü biz de 2 nci nesil takografları 2026 veya 2028 de kullanmaya başlayacağız. Veri indirme cihazları her marka takograftan veri indirebilmeli ve hızlı olmalıdır. Aldığınız takografın verileri de pazarda bulunan her marka veri indirme cihazı ile indirilebilmelidir. Bazı yerli üreticiler bu konuda kurnazlık yapıyor, sorun.
Sadece veriyi indirmek ve saklamak yeterli değil. İndirilen verilerin analiz edilerek, ihlallerin tespit edilmesi, bu ihlallerin sürücülere bildirilmesi ve sürücülerin eğitilmesi gerekiyor. Firmalar, takograf kullanımı konusunda sürücülerine eğitim vermeli veya verdilmelidir. Yol kenarı denetimlerinde, bu eğitim verilmediği için sürücünün ihlal yaptığı kanaatine varılırsa, tüm yaptırım şirkete uygulanabilir. Ayrıca, takograf ve sürücü kartından indirilen verilerde kişisel bilgiler olduğu unutulmamalıdır. Bu verilere Kişisel Verileri Koruma Kanunu kapsamında işlem yapılmalıdır.
Görüleceği gibi, konu kapsamlıdır, mevzuat var, teknoloji var, eğitim var, bilgisayar teknolojisi var, iletişim var. Şirketlerin bu konuda uyum için, danışmanlık almaları önerilir. En azından üç ay danışmanlık hizmeti almaları, konuyu anlayabilmeleri açısından önemli. Ancak, bu konuda başvuracakları çok kaynak yok. Bu konuda bizden başka hizmet veren / verebilen de yok. Bizimle irtibata geçerek, bizden destek alabilirler.
BİLAL YEŞİL KİMDİR
Elektronik Mühendisi Bilal Yeşil, 2010 yılından beri takograf konusunda çalışıyor. Takograf konusundaki sorunlar ve çözümler hakkında medyada yazılar yazan ve görüşlerini resmi makamlarla paylaşan Yeşil, firması aracılığıyla lojistik işletmelere ve sürücülere uygulamalı takograf eğitimi ve danışmanlık hizmeti de veriyor. Talep edilmesi halinde UND Eğitim Merkezi’nde de bu eğitimleri veren Yeşil, UND’ye takograf ve AETR Sözleşmesi konusunda danışmanlık yapıyor. Bilal Yeşil, ülkemizde takograf konusunda uzman isimler arasında yer alıyor ve yaşanan sorunlar ve bunların çözümleri konusunu en iyi bilenlerden.
Bilal Yeşil irtibat: [email protected] Tel: 0212 871 38 88
