Türkiye ihracat odaklı büyüme modelini seçen bir ülke. Ve toplam ihracatının yüzde 35’ini karayoluyla gerçekleştiriyor. 2014 yılında toplam 157 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdik ve bunun 55 milyar dolarlık kısmını karayoluyla yaptık. 2023 yılı için konulan 500 milyar dolarlık ihracat hedefi gerçekleştiğinde karayoluyla 175 milyar dolarlık ihraç ürünü taşınacak. İhracatın hızlı büyümesine paralel lojistik sektöründeki firma ve filo sayısı da artış gösterdi. Son 10 yılda araç sayısı 2 kat arttı.
Uluslararası taşımacıların çatı derneği olan UND’ye üye olan firmaların iller bazında dağılımlarını ve o illerin genel ekonomik yapısını analiz ettik. Türkiye’de toplam 1173 firma yurtdışına hizmet veriyor. Bu 1173 firmanın toplam 47 bin 324 çekicisi bulunuyor. Sektörün toplam treyleri ise 77 bin 681 adet. Çekicileri firmalara göre oranladığımızda bir firmanın ortalama çekici sayısı 40 adet. Bir firmanın ortalama treyler sayısı ise 66 adet.
Bir Tır 1 milyon 200 bin dolarlık mal taşıyor
Türkiye geçtiğimiz yıl 157 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Bunun 55 milyar dolarlık kısmı karayoluyla yapıldı. Değer bazında ele aldığımızda bir Tır’ın yılda 1 milyon 170 bin dolarlık mal taşıdığını görüyoruz.
İstanbul-Mersin-Hatay
Türkiye’de lojistik denilince akla ilk İstanbul, Mersin ve Hatay geliyor. En fazla lojistik firması 345 firmayla İstanbul’da bulunuyor. Daha sonra 195 firmayla Mersin, 127 firmayla Hatay sıralanıyor. Bu 3 şehir, Türkiye’nin toplam araç filosunun yüzde 60’ına yakını oluşturuyor. İstanbul, Türkiye ihracatının yüzde 40’ından fazlasını yapıyor ve toplam araç filosunun da yüzde 30’undan fazlasına sahip. İstanbul bulunduğu konumu ve üretimdeki gücüyle lojistiğimizin merkezini oluşturuyor.
Lojistik Kent: Mersin
En fazla lojistik firmasının faaliyet gösterdiği ikinci şehir ise Mersin. Bu şehir Türkiye’nin toplam ihracatında 1 milyar 800 bin dolarla 14’üncü sırada olmasına rağmen, lojistikte firma (195) ve araç sayısında (6110) ikinci sırada. Tabi Mersin Limanı’nın bu şehre kattığı değer çok fazla ve şehir kendini ‘Lojistik Kent’ olarak tanıtmaya başladı. Uluslararası taşıma koridorları kapsamında hem Kuzey-Güney, hem de Doğu-Batı yönlerinde Mersin’in önemli bir yeri bulunuyor. Bu özelliği sayesinde Mersin Limanı 2020 yılında TEN-T projesine göre A kategorisindeki limanlar kapsamına alındı. Mersin’i ilerde lojistikte sadece Türkiye’nin değil bölgesinin en güçlü lojistik merkezlerinden biri olarak göreceğiz.
Doğuştan nakliyeci şehir: Hatay
Lojistik denilince akla gelen bir diğer şehrimiz de Hatay. Hatay da Mersin gibi ihracatta ilk 5 içerisinde olmasa da lojistikte ilk 3 içerisinde yer alıyor. Hatay geçtiğimiz yıl 2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. 127 tane Hataylı nakliyeci 3 bin 495 adetlik araç filolarıyla bölgenin yükünü başta Suriye olmak üzere bölge ülkelerini taşıdılar. 2014 yılında Suriye’de yaşanan olaylardan dolayı zor bir yıl geçiren Hataylı lojistikçiler, Hatay’ın bu lojistik gücünü ve rekabetteki üstünlüğünü daha ileriye taşıyacak deneyime sahipler. İhracatımızın sürekli arttığı komşu ülkelere olan bağlantı noktaları ve İskenderun Limanı’nın gücünü kullanmakta kararlı olan Hatay, hazırlanan lojistik Master Planı çerçevesinde Akdeniz Bölgesi’nde yeni bir lojistik merkez olmayı hedefliyor.
Sanayi şehri Bursa lojistikçinin iştahını kabartıyor
Mersin ve Hatay lojistik şehri olarak bilinirken Bursa ise sanayi şehri olarak biliniyor. Otomotiv sanayimizin kalbini oluşturan Bursa geçtiğimiz yıl 12 milyar 749 milyon dolarlık mal ihraç ederek ihracattaki ikinci sıradaki yerini korudu. Bursa uluslararası taşımacılık yapan lojistik firma sayısı olarak azmış gibi görünse de Gemlik bölgelerindeki limanların gücü şehrin aslında lojistikte ne kadar rekabetçi bir şehir olduğunu gösteriyor. Bursa’da 12 firma 384 araçla uluslararası karayolu hizmeti veriyor. Tabi bölge nakliyecileri de sık sık bu şehrin yükünü almaktan geri kalmıyor.
Kayserililer lojistiğin gücünü çok önce anladı
5 bin yıllık ticari geleneğe sahip olan Kayseri lojistiğin gücünü herkesten önce keşfeden bir şehir. Anadolu kaplanları denilince akla gelen ilk şehirdir Kayseri. Lojistikçi ve sanayicinin el ele büyüdüğü Kayseri geçtiğimiz yıl 1 milyar 800 milyon dolar ihracat yaparken 2023 yılında 7 milyar doların üzerinde bir ihracat hedefliyor. Kayserili 39 firma 1665 adetlik araç filosuyla birçok ülke ve bölgeye taşıma yapıyorlar.
Gaziantep ihracatta da lojistikte de lider şehir
Gaziantep hem ihracatta hem de lojistikte Türkiye’nin en önemli şehirlerinden. 2014 yılı bittiğinde Gaziantep ihracat hanesine 6 milyar 641 milyon doları yazdırarak önemli bir başarı gösterdi. Buradaki 2 bin 230 firma başta Orta Doğu ülkeleri olmak üzere 188 ülkeye ihracat taşıması yaptı. Bölge ihracatında Ortadoğu ülkeleri yüzde 60 pay ile ilk sırada yer alıyor. Avrupa Birliği ülkeleri yüzde 16,2 pay ile ikinci ve Afrika ülkeleri yüzde 8,7 payla üçüncü sırada bulunuyor. İhracat yapılan ülkelerden; Irak, Suriye, Suudi Arabistan, ABD, İtalya, İran, Almanya, İngiltere, Libya ve Belçika ihracatta öne çıkan ilk ülkeler. Gaziantep’in ihraç ettiği ürünlerin başında; halı, kumaşlar, iplikler, pastacılık ürünleri, plastik ve mamulleri, bitkisel yağlar, değirmencilik ürünleri, dış giyim, demir çelik mamulleri geliyor.
Lojistiğe küs şehirler
Türkiye’nin en büyük sorunlarından biri üretimin ve ticaretin eşit dağılmaması. Üretim Batı’da yoğunlaşırken, Doğu’da komşu ülkelerle olan ticaretten dolayı bu bölgedeki şehirlerimizde ticaret diğer Anadolu şehirlerine göre gelişmiş durumda. İç Anadolu Bölgesi bu anlamda oldukça kısır şehirlerden oluşuyor. Hem dış ticarette hem de lojistikte yok denecek kadar azlar.
Hatay 61 şehre denk
Türkiye’nin ihracatında ilk sırada yer alan ilk 20 şehir ile sonraki 61 şehir arasında büyük bir dengesizlik göze çarpıyor. İlk 20 şehir 157 milyar dolarlık toplam ihracatın 141 milyar dolarını gerçekleştiriyor. Geriye kalan 61 şehir ise ancak 9 milyar 981 milyon dolar ihracat gerçekleştirebilmiş. Yani Anadolu kaplanları olarak tabir edilen Kayseri ve Gaziantep 61 şehre denk ihracat gerçekleştirmişler. Tabi durum doğal olarak lojistik firmaları için de aynı. Türkiye’deki C2 belgeli ve UND üyesi 1173 firmadan bin 32’si ilk 20 şehir arasında bulunuyor. Ve bu firmaların filo büyüklüğü 37 bin 143 araçtan oluşuyor. Geriye kalan 61 ilde 143 firma 3 bin 224 adetlik araç filosuyla boy gösteriyor. Yani 61 tane şehir lojistikte bir Hatay etmiyor.
Şehirleriyle anılan lojistikçiler
Türkiye’nin en büyük lojistik firmaları İstanbul merkezli faaliyet gösteriyorlar. Bu firmalar artık global yatırımlar yapıyorlar ve küresel lojistik firma olma hedefiyle ilerliyorlar. Bir de şehirleriyle anılan lojistik firmaları var. Bunların başında Gaziantep’te Eyüp Lojistik ve Haliloğlu, Kayseri’de ABC ve Erbil Transport, Hatay’da Addioğlu ve Ades Uluslararası Nakliyat, Mersin’de Öztürk ve Kılıç Nakliyat, Ankara’da Ağaçlı ve Alp Özler Nakliyat, Iğdır’da Mutluluar Transport, Trabzon’da Karadeniz ve Cevat Uluslararası Nakliyat, Bolu’da Kökez ve Abant Nakliyat geliyor. Bu firmalar sadece kendi şehirlerinde değil diğer şehirlere hatta ülkelere açılmaya ve yatırım yapmaya başladılar.
Adı büyük lojistiği küçük şehirler
Bir de barındırdığı nüfusa kıyaslandığında hem dış ticarette hem de lojistikte hayam kırıklığı yaratan iller var. Nüsuf tek başına dış ticaretin ve paralelinde lojistiğin gelişmesinde tek başına ana etken olmasa da çok önemli bir faktördür. Bu şehirlerin başında nüfusu 1 milyonun üzerinde bulunan Diyarbakır, Balıkesir, Aydın ve Şanlıurfa geliyor ardından yine 1 milyon nüfusa yakın, Sivas, Malatya ve Tokat gibi iller sıralanıyor.
İllerin Lojistik Performansı