Tehlikeli maddeleri bir takvim yılı içerisinde net 50 ton ve üstü miktarlarda işlem yapan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan olarak faaliyette bulunan işletmeler ile toplam araç taşıma kapasitesi 50 ton ve üzerinde olan taşımacılık işletmeleri TMGD istihdam etmek zorunda. Yasal zorunluluğa giren TREDER üyeleri bünyelerinde TMGD istihdam etmeye başladı. Bunlardan biri de Tırsan Treyler’de görev alan Çevre Yüksek Mühendisi Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Serap Alkan. TREDER Haber Dergisi olarak Alkan ile TMGD süreçleri ile ilgili görüştük.
Danışmanların, tehlikeli maddelerin karayolları ile taşıması, bununla ilgili olarak ambalajlanması, yüklenmesi ve doldurma ile boşaltma işlemlerinde kişilerin, mülklerin ve çevrenin korunması için riskleri azaltma konusunda işverene yardımcı olmaktan sorumlu olduğunu dile getiren Alkan, üniversitelerin lisans bölümünden mezun olan, yetkili eğitim kurumlarından birinde 49 saatlik eğitime katılarak, tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi tamamlama belgesini alıp, Bakanlık tarafından açılacak sınavda 70 puan alarak başarılı olan kişilerin Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı yapabileceğini söyledi.
Neler değişecek?
ADR ile birlikte iş sağlığı ve güvenliği konusunda hayatımızda neler değişeceğinin Alkan şöyle anlattı: “ADR ile; taşınan, işletmelere alınan kimyasallara (tehlikeli maddelere), işletmelerden gönderilen atıklara ve özelliklerine daha fazla hakim olunarak güvenli ambalaj ve araçlarda sevkinin sağlanması, işletme içerisindeki çalışanların ve işin de güvenli yapılması anlamına gelmektedir. ADR daha çok, tehlikeli maddelerin karayollarında güvenli taşınmasını sağlamaktadır. İşletmeye alınan bir kimyasalın ambalajının ADR de belirtilen şekilde testlerden geçmiş olması ve ADR uygunluğunu almış olması, ambalajın üzerinde yine ADR ye uygun tehlike etiketlerinin yazıyor olması bu kimyasal ile işletmede çalışacak kişilerin güvenliğini de sağlamış olacaktır. ADR ile İSG nin konularından biri olan tehlikeli kimyasallar, bunlarla ilgili ambalajlama, eğitim vs. konuları daha lokal bir şekilde TMGD ler tarafından da takip ediliyor olacaktır.”
Denetim ve idari yaptırımlar başlamalı
Güvenlik danışmanının ilgili bütün firmalarda bulundurulması denetimlere başlaması ve idari yaptırımların uygulamaya alması gerektiğini ifade eden Serap Alkan, “Bunun dışında bizim gibi kurumsal ve lider firmaların ADR gereklerine uyan işletmelerle çalışması ve onlara hem rehber hem denetmen olması gerekiyor.” dedi.
Güvenlik danışmanı sınavlarında başarı oranı düşük olmasını da değerlendiren Alkan, konu hakkında şunları söyledi: Bence en önemli sorun yine ihtiyaç var diye uzmanlık alanına bakılmadan herkesin bu belgeyi alabiliyor olması. Yönetmeliğe göre tüm lisans mezunları TMGD olabiliyor. Daha önce okulda veya çalışma alanında tehlikeli madde, tehlike sınıfları, etiket, işaret vs. görmeyen insanlar 49 saatlik eğitime girip hakikaten zorlu bir sınava giriyor. Hem göz ve kulak aşinalığı yok, hem konu zor, her soruda çok küçük detaylar, ayrıntılar, özel hükümler var tüm bunlar bir araya gelince ADR kitapçığıyla sınava girilse bile başarılı olunamıyor.
Ayrıca eğitim 49 saat ve tamamen sınava yönelik, sınavdan geçtikten sonra uygulamaya gelince ne yapılacağı konusunda insanların çok da bilgileri yok. Burada hemen yine eğitim firmaları devreye girip belirli ücretler karşılığında, hatta asıl eğitimden daha fazla fiyatlara, uygulama eğitimi veriyorlar. Burada Bakanlığın devreye girmesi gerektiğini ve uygulama ile ilgili seminerler vermesi gerektiğini düşünüyorum. Konu çok yeni, şu an kimse tam olarak ne yapacağını bilmiyor bu nedenle Bakanlığa çok iş düştüğünü düşünüyorum.”
İş güvenliği ile arasındaki fark
Serap Alkan, tehlikeli madde danışmanı ile iş güvenliği uzmanı arasındaki farklar şöyle anlattı: “İş Güvenliği Uzmanının konusu deniz deryadır diyorum. (1 Ağustos 2015 tarihine kadar Tırsan’da B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı olarak çalışıyordum.) İş Güvenliği Uzmanı, işletme içerisindeki her konuyu bilmek zorundadır. Bizim sektörümüzde kaynak, kimyasal, makine ekipman riskleri, montaj, ergonomi, lojistik vs. işleri bir aradadır ve uzman olarak bunların risklerinin ve önlemlerinin biliniyor, tespit ediliyor olması gerekir. Tüm yasal mevzuatın biliniyor ve yorumlanıyor olması, tüm çalışanların eğitimleri ve saha denetimlerinin yapılıyor olması şarttır. TMGD ise İş Güvenliği Uzmanına göre çok daha lokal bir konudur. İşletmeye gelen tehlikeli maddelerin belirlenmesi, her bir tehlikeli maddenin ADR mevzuatındaki yeri, ambalajlanma, işaretleme, taşıma şeklinin belirlenmesi ve kontrolü, prosedür ve talimatlarının oluşturularak mevcuttaki yönetim sistemlerine entegrasyonu ve tehlikeli maddeler ile ilgilenen personellere eğitimlerinin verilmesi TMGD’nin görevlerindendir. Yine aynı şekilde atıklar için; atıklarımızın ADR deki yerinin belirlenmesi, ADR’ye uygun ambalajlanması, yüklenmesi, işaretlenmesi, prosedür ve talimatlarının oluşturularak mevcut yönetim sistemlerine entegrasyonu ile çalışanlara eğitim verilmesi ve ADR kapsamında denetimlerin yapılması da TMGD nin görevlerindendir. TMGD’nin İş Güvenliğindeki gibi her şeyden biraz bilmek yerine kendi konusunda tamamen uzmanlaşma şansı vardır.”
TMGD görev ve sorumlulukları
İşletme liderinin sorumluluğu altında, işletmenin limitleri dahilinde uygun araçları ve faaliyetleri belirlemek ve uygun olan en güvenli yolla bu faaliyetlerin yönetimini kolaylaştırmaktır. Bunun yanı sıra;
a) Tehlikeli maddelerin taşınmasında uluslararası anlaşma ve sözleşme (ADR/RID) hükümlerine uyulduğunu izler,
b) Tehlikeli maddelerin ADR hükümlerine göre taşınması hususunda işletmeye öneriler sunar,
c) İşletmenin tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili yıllık faaliyet raporunu, yıl sonu itibariyle ilk üç ay içerisinde hazırlar ve elektronik ortamında İdare’ye ibraz eder,
ç) Taşınacak tehlikeli maddelerin tespiti yapılarak, bu maddeye ilişkin ADR’deki zorunluluklar ile uygunluk prosedürlerini belirler,
d) İşletmenin faaliyet konusu olan tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanacağı taşıma araçları satın alınırken rehberlik eder,
e) Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi ve boşaltımında kullanılan teçhizatın kontrolüyle ilgili prosedürleri belirler,
f) Ulusal ve uluslararası mevzuat ve bunlarda yapılan değişiklikler hakkında, işletme çalışanlarına göreve yönelik eğitim verir veya almalarını sağlayarak bu eğitimin kayıtlarını muhafaza eder,
g) Tehlikeli maddelerin taşınması, yüklenmesi veya boşaltılması sırasında bir kaza veya güvenliği etkileyecek muhtemel bir olay meydana gelmesi durumunda uygulanacak acil durum prosedürlerini belirler, çalışanlara bunlarla ilgili tatbikatları periyodik olarak yaptırır ve bunların kayıtlarını tutar,
ğ) Kazaların veya ciddi ihlallerin tekrar oluşmasını önleyecek tedbirlerin alınmasını sağlar,
h) Alt yüklenicilerin veya üçüncü tarafların seçiminde ve çalıştırılmasında tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili mevzuatın öngördüğü özel şartların dikkate alınmasını sağlar,
ı) Tehlikeli maddelerin taşınması, doldurulması veya boşaltılmasında yer alan çalışanların, operasyonel prosedürler ve talimatlar hakkında bilgiye sahip olmalarını sağlar,
i) Tehlikeli malların taşınması, yüklenmesi veya boşaltılmasında muhtemel risklere karşı hazırlıklı olmak için, ilgili personelin farkındalığını artırmaya yönelik önlemler alır,
j) Tehlikeli maddenin sınıfına göre taşıma sırasında taşıtta bulunması gereken doküman ve güvenlik teçhizatlarının taşıma aracında bulundurulmasına yönelik talimatları oluşturur,
k) ADR/RID Bölüm 1.10.3.2’de belirtilen işletme güvenlik planını hazırlayarak planın uygulanmasını sağlar,
l) Faaliyetler konusunda eğitim, denetim ve kontrol dâhil yaptığı her türlü işi kayıt altına alır, bu kayıtları 5 yıl süreyle saklar ve talep edilmesi halinde İdareye ibraz eder,
m) İşletmede görevi ile ilgili yapacağı denetlemelerde; denetlenen kişi ve işlerle ilgili tarih ve saat belirterek kayıt tutar,
n) Herhangi bir tehlikenin söz konusu olduğu durumlarda tehlike giderilene kadar yapılan işi durdurur, tehlikenin giderildiği durumda işi kendi onayı ile başlatır ve tehlike giderilene kadar geçen süreçteki her türlü aşamayı işletmeye veya yetkili mercilere yazılı olarak bildirir,
o) Taşıma aracına yüklenen yükün ADR/RID hükümlerine uygun olarak; paketlenmesi, etiketlenmesi, işaretlenmesi ve yüklenmesiyle ilgili iş ve işlemlere ilişkin prosedürleri belirler,
TMGD, sorumlu olduğu işletmede taşıma, yükleme veya boşaltma sırasında meydana gelen bir kazanın cana, mala ve çevreye zarar vermesi durumunda; kaza hakkında bilgi toplayarak işletme yönetimine veya idareye bir kaza raporu verir.